Jakiej profilaktyki dotyczy PROFNET?

Czym jest profesjonalna profilaktyka

– TOMASZ KOWALEWICZ –
Wśród działań finansowanych w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych można wyróżnić trzy obszary:

• profesjonalne programy profilaktyczne,
• programy nieprofesjonalne
• inne działania.

Przez profesjonalne programy rozumiemy takie, które są oparte na naukowych dowodach, to jest:

• odwołują się do wspólnych koncepcji teoretycznych,
• oddziałują na określone czynniki chroniące i czynniki ryzyka
• są uznane za skuteczne na podstawie wyników wiarygodnych badań ewaluacyjnych.

Istotne jest tu słowo „wiarygodne”, ponieważ sporo badań ewaluacyjnych, lub działań uznawanych za badania ewaluacyjne, to są właściwie badania, które sprawdzają satysfakcję absolwentów, a nie efektywność samych programów.
Profesjonalne programy profilaktyczne rzadko są finansowane w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.

Programy nieprofesjonalne prawdopodobnie stanowią większość działań, które są finansowane przez gminy i, choć mają one na celu oddziaływania profilaktyczne, nie spełniają przynajmniej jednego z wymienionych wyżej kryteriów programów profesjonalnych.
W grupach wydatków na profilaktykę występują szkolne i pozaszkolne programy profilaktyczne i programy socjoterapeutyczne i opiekuńczo-wychowawcze realizowane przez świetlice, i tu dominują programy nieprofesjonalne.

Również programy zajęć , grup terapeutycznych, realizowanych w trakcie kolonii i obozów, często czysto formalnie i fasadowo są wpisywane jako profilaktyka choć nie zawierają oddziaływań profilaktycznych i są tylko podciągane pod tę nazwę. Jest to zabieg mający na celu uzyskanie dofinansowania sensownych skądinąd działań skierowanych do młodzieży, które jednak nie powinny być nazywane „profilaktyką”.

Są też inne działania, w ogóle nie mające walorów prowadzenia profilaktyki, jak dożywianie dzieci, pozalekcyjne zajęcia sportowe itp.

W dalszych rozważaniach nie będziemy uznawali za profilaktykę działań, które nie stanowią elementu szerszego systemu oddziaływań psychokorekcyjnych.

Uważamy, że jednym ze strategicznych celów polityki w zakresie profilaktyki uzależnień, powinno być zwiększanie udziału programów opartych na naukowych dowodach w gminnych programach profilaktyki rozwiązywania problemów alkoholowych.

Co robić, żeby osiągnąć ten cel? Naszym zdaniem ważne jest realizowanie następujących zaleceń:

• zwiększać podaż programów opartych na naukowych dowodach;
• podnosić kompetencje kadry profilaktycznej;
• prowadzić działania edukacyjno-promocyjne wśród decydentów w gminnych i wojewódzkich jednostkach samorządu terytorialnego;
• wzmacniać branżowy i środowiskowy lobbing na rzecz profesjonalnych programów profilaktycznych;
• wprowadzić preferencyjne dla profesjonalnych programów profilaktycznych zasady wyboru programu w gminnych, wojewódzkich, krajowych konkursach.

Ostatni punkt jest czymś, czego projekt PROFNET-u bezpośrednio nie dotyczy, jest to raczej kwestia do rozważań prawnych i wprowadzenia zasad na poziomie przepisów.