Projekt edukacyjny „Informuję, ostrzegam”

Celem projektu jest uświadomienie uczniom i rodzicom zagrożeń, jakie mogą wynikać z niekontrolowanego dostępu młodych ludzi do Internetu. W artykule prezentujemy wybrane działania profilaktyczne podejmowane w społeczności lokalnej oraz wyniki badań nt. form korzystania z Internetu przez uczniów.

Projekt przygotowały Urząd Miasta i Gminy Niepołomice, Niepubliczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna „Empatia” oraz Szkoła Podstawowa im. Wincentego Witosa w Woli Batorskiej, a honorowym patronatem objęli go Wojewoda Małopolski Stanisław Kracik oraz Burmistrz Miasta i Gminy Niepołomice Roman Ptak.

Działania profilaktyczne

W poprzednim roku szkolnym pomysłodawcy projektu autorka artykułu i Andrzej Gąsłowski, wspólnie z uczniami przygotowali w wersji papierowej i elektronicznej Gminny Informator Profilaktyczny – przewodnik, który może pomóc uczniom, ich rodzicom i wychowawcom uniknąć wielu trudnych sytuacji, ułatwić podjęcie nie zawsze łatwych działań oraz uzyskać odpowiedzi na trudne pytania.

Przewodnik składa się z 3 modułów przeznaczonych dla uczniów, rodziców i nauczycieli. W każdym z wymienionych rozdziałów zainteresowani mogą znaleźć m.in. informacje na temat: szeroko pojętej profilaktyki i bezpieczeństwa, możliwości otrzymania pomocy i wsparcia, sposobów zachowania się w sytuacjach zagrożeń. Więcej danych na ten temat można znaleźć na stronie internetowej: www.informujeostrzegam.niepolomice.eu. Częścią projektu stała się V edycja Gminnego Multimedialnego Konkursu Profilaktycznego. Celem konkursu realizowanego cyklicznie już od 5 lat jest m.in. zwrócenie uwagi dzieci, ich rodziców oraz nauczycieli na zagrożenia, jakie niesie ze sobą ten sposób komunikowania się, doskonalenie umiejętności informatycznych w zakresie posługiwania się edytorami tekstu i grafiki oraz technikami multimedialnymi, zachęcenie uczniów do twórczego wysiłku, stworzenie możliwości korelacji zdobytych wiadomości i umiejętności w praktyce. Ubiegłoroczna edycja konkursu odbyła się pod hasłem „Zatrzymaj przemoc w Internecie i otaczającym Cię świecie realnym”.

W ramach I edycji projektu „Informuję, ostrzegam” została m.in. przeprowadzona ankieta wśród uczniów klas IV – VI szkół podstawowych, gimnazjów oraz szkół ponadgimnazjalnych z terenu Gminy Niepołomice dotycząca dostępu uczniów do Internetu jako narzędzia informującego (edukacyjnego) oraz wynikających z niego zagrożeń dla dzieci i młodzieży. Podsumowaniem I edycji projektu realizowanego w poprzednim roku szkolnym była konferencja regionalna pt. Profilaktyka w praktyce szkolnej – przykłady z Gminy Niepołomice, która odbyła się w Zamku Królewskim w Niepołomicach. Honorowym patronatem konferencję objął Wojewoda Małopolski oraz Burmistrz Niepołomic.

Spotkanie rozpoczął Małopolski Kurator Oświaty Aleksander Palczewski. W konferencji wzięli udział przedstawiciele: władz samorządowych województwa małopolskiego, powiatu wielickiego oraz gmin małopolskich, świata nauki – wykładowcy z Uniwersytetu Pedagogicznego oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, placówek oświatowych – szkół, przedszkoli, poradni psychologiczno-pedagogicznych, policji, mediów.

W trakcie konferencji odbył się cykl prelekcji dotyczących roli działań profilaktycznych w systemie edukacji. Prelegentami byli: dr Teresa Olearczyk – wykładowca Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Krakowskiej Akademii im. Frycza Modrzewskiego oraz Wyższej Szkoły Filozoficzno – Pedagogicznej w Krakowie, dr Jacek Bylica – asystent w Zakładzie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Instytutu Pedagogiki UJ, Wojciech Słonina – pracownik Zespołu ds. Profilaktyki, Ochrony Zdrowia i Osób Niepełnosprawnych Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka. W drugiej części konferencji odbyła się prezentacja: działań profilaktycznych podejmowanych na terenie gminy Niepołomice przez placówki oświatowe oraz Pełnomocnika Burmistrza Niepołomic ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Gminnego Informatora Profilaktycznego, wyników ankiety przeprowadzonej wśród uczniów.

Z uwagi na to, iż wyniki ankiety okazały się bardzo niepokojące, władze Gminy Niepołomice podjęły decyzję o kontynuacji projektu. W obecnym roku szkolnym w ramach II edycji projektu, we wszystkich szkołach podstawowych Gminy Niepołomice odbywają się prelekcje dla rodziców prowadzone przez pomysłodawców, których celem jest uświadomienie im zagrożeń na jakie narażone są ich dzieci podczas korzystania z Internetu; prezentacja wpływu „agresywnych” gier komputerowych na psychikę dziecka oraz przedstawienie przykładowych programów i sposobów zabezpieczających domowy komputer przed treściami niepożądanymi (tzw. kontrola rodzicielska). Z kolei dla uczniów wszystkich wiejskich szkół podstawowych prowadzone są warsztaty (w sumie 33 edycje 3 godzinnych zajęć), których celem jest kształtowanie u nich właściwych nawyków korzystania z Sieci oraz dostarczenie wiedzy o tym jak reagować w obliczu potencjalnych zagrożeń.

Ankieta

W ankiecie przeprowadzonej wśród uczniów szkół podstawowych i gimnazjów z terenu Gminy Niepołomice wzięło udział 2126 uczniów. Poniżej przedstawiam jej wyniki.

Dostęp do komputera podłączonego do Internetu w domu posiada aż 1938 uczniów, inni mogą z niego korzystać w szkole, bibliotece lub u kolegów i koleżanek. Codziennie z Internetu korzysta 1398 uczniów, kilka razy w tygodniu 499, natomiast bardzo rzadko 252 uczniów. Z Internetu nigdy nie korzystało 18 uczniów.

Codziennie więcej niż 2 godziny przy komputerze spędza 32% uczniów; 1-2 godziny dziennie – 40%. Natomiast mniej niż 1 godzinę dziennie – 20%, zaś 9% z komputera korzysta bardzo rzadko.

Na pytanie „W jaki sposób najczęściej korzystasz z Internetu?” – 49% uczniów odpowiedziało, że gra w gry, 68% przegląda strony www, 34% korzysta z poczty elektronicznej, 53% czatuje (Gadu-gadu), 43% wyszukuje informacje, uczy się (uczniowie mogli zakreślić więcej niż 1 odpowiedź). Jeżeli ankietowani nie korzystają z Internetu, to najczęściej używają komputera do: słuchania muzyki – 69%, oglądania filmów – 51%, grania w gry – 49%, pisania tekstów – 17%, innych celów – 7%.

Na pytanie „Czy wykorzystujesz komputer do pracy z programami edukacyjnymi na CD, DVD lub w Internecie?”, tylko 13% uczniów odpowiedziało, że robi to często, aż 57%, że nie robiło to tylko kilkukrotnie, a 30%, że nie robi tego wcale.

Z materiałami pornograficznymi spotkało się w Internecie 45% pytanych. Z wulgaryzmami w Internecie spotkało się 54% uczniów. Z materiałami o przemocy i agresji spotkało się 44% pytanych, a 44% z materiałami o narkotykach. Z kolei 23% pisało w sposób wulgarny, agresywny lub groziło komuś w Sieci. Nigdy tego nie robiło 76% uczestników pomiaru (brak danych – 1%).

Spośród badanej grupy 23% uważa, że są anonimowi w Internecie, a 30% nie ma wiedzy na ten temat; 48% wie, że w Internecie osoby nie są anonimowe.

Zdaniem pytanych cyberprzemoc to:

• nagrywanie innych na telefon komórkowy i publikowanie tego w Sieci (57%);
• używanie wobec innych wulgaryzmów w Sieci (37%);
• wysyłanie nieprzyjemnych SMS-ów i e-maili (38%);
• straszenie i szantażowanie innych w Sieci (52%);
• włamywanie się na konta innych osób na portalach społecznościowych (33%);
• zamieszczanie w Sieci zdjęć bez zgody osób, które na nich występują (14%);
• e-maili i zdjęć, które nie zawierają treści obraźliwych (11%).

Zdaniem uczniów piractwo w Sieci to:

• podpisywanie się pod efektami czyjejś pracy zamieszczonej w Internecie (37%);
• kradzież czyjejś własności intelektualnej (artykułu, utworu muzycznego) – 62%;
• korzystanie z programów, utworów muzycznych, filmów zamieszczonych w Internecie (23%).

Na temat zagrożeń wynikających z poznawania ludzi przez Internet słyszało 88% ankietowanych. Takich zagrożeń nie znało 10% uczniów; odpowiedzi nie udzieliło 3% próby. O wspomnianych zagrożeniach badani dowiedzieli się z: telewizji – 71%, prasy – 34%, Internetu – 42%, od rodziców – 43%, od nauczycieli – 40%.

Spośród badanych 81% uważa, że podawanie osobom obcym poznanym przez Internet prywatnych informacji o sobie (adres, telefon) może być niebezpieczne, a 12% jest przeciwnego zdania. Z kolei 74% uważa za niebezpieczne spotykanie się w rzeczywistym świecie z osobami poznanymi przez Internet. Innego zdania jest 15% respondentów, a 11% nie ma zdania na ten temat.

W świecie realnym z osobami poznanymi przez Internet spotkało się 20% uczestników badania, 78% nigdy nie spotkało się z takimi osobami, a 2% nie udzieliło odpowiedzi.

Wirtualnej przemocy (Internet, gry komputerowe, filmy) doświadczyło 30% uczniów. Cyberprzemocy stosowanej bezpośrednio w stosunku do badanych osób doświadczyło 10% pytanych.

Prawie wszyscy ankietowani korzystają z Internetu codziennie lub kilka razy w tygodniu przez co najmniej 1-2 godzin. Większość respondentów gra w gry komputerowe, przegląda strony www lub korzysta z komunikatorów. Z programów edukacyjnych korzysta 70% uczniów. Prawie połowa badanych spotkała się w Internecie z treściami wulgarnymi, pornograficznymi oraz materiałami o przemocy i agresji. Co czwarty badany stosował cyberprzemoc wobec innych (10% respondentów niewłaściwie definiuje to pojęcie). Tylko połowa badanych rozumie, że nie jest anonimowa w Internecie. Co piąty uczeń nie potrafi poprawnie rozpoznać przykładów piractwa komputerowego. Aż 13% pytanych nie dostrzega zagrożeń wynikających z nawiązywania kontaktów z innymi przez Internet. Tylko 40% uczniów wiedzę na temat zagrożeń wynikających z poznawania obcych przez Internet uzyskało od nauczycieli. Co piąty ankietowany uważa, że zamieszczanie swoich danych osobowych w Internecie jest bezpieczne, aż 22% respondentów wyraziło gotowość spotkania się z osobami poznanymi przez Internet w świecie realnym (co czwarty badany uważa, że takie spotkania są w pełni bezpieczne). Wśród badanych aż 30% doświadczyło przemocy w Internecie (10% doświadczyło cyberprzemocy bezpośrednio skierowanej do siebie).

Autorka jest pedagogiem, terapeutą, prowadzi działalność psychoedukacyjną wśród nauczycieli i rodziców.