Szkoła dla rodziców i wychowawców – cz. IV

W tej części cyklu przedstawiamy wyniki badań drugiego posttestu oraz podsumowanie ewaluacji ilościowej pierwszej edycji programu „Szkoła dla rodziców i wychowawców”.

Drugi posttest – wywiady telefoniczne – został przeprowadzony przez ewaluatorów zewnętrznych. Próbę stanowiły osoby, których kwestionariusze ankiet udało się zidentyfikować w preteście i pierwszym postteście – 1230 uczestników zajęć¹⁾. Badanie zostało zrealizowane około rok po zakończeniu zajęć w ramach edycji „Szkoły – cz. I” i trwało od listopada do grudnia 2008 r. W tym czasie skontaktowano się z 976 respondentami. Z próby wyłączono osiem osób – pięć z nich zadeklarowało, że nie są absolwentami „Szkoły – cz. I”, a trzy nie były pewne czy brały udział w warsztatach. W rezultacie trzema pomiarami objęto 968 uczestników – co stanowiło 43,9% pierwotnej populacji.

Na podstawie danych zebranych przez realizatorów za pośrednictwem arkuszy realizacji zajęć w 2007 r.²⁾ powstała socjodemograficzna charakterystyka respondentów. Uczestniczkami badania były głównie kobiety – 91,1%. Blisko połowę respondentów stanowili trzydziestolatkowie – 48,8%. Najstarszy uczestnik badania miał 65 lat, najmłodszy – 21. Średnia wieku wyniosła 38 lat.

Większość respondentów dysponowała wykształceniem wyższym – 68,6%, co czwarty respondent – 24,6% wykształceniem co najmniej średnim. Połowa badanych wykonywała zawód nauczyciela lub pedagoga – 50,9%. Najwięcej, bo 59,8% badanych mieszkała w miejscowościach do 50 tys. mieszkańców.

Ewaluacja ex post

Ocena wpływu zajęć na relacje z dziećmi

Na 968 osób, które objęto badaniami we wszystkich trzech pomiarach 833 było rodzicami. Zapytani o to, czy udział w zajęciach zmienił coś w ich relacjach z dziećmi w 94,2% przypadków odpowiedzieli „tak” lub „raczej tak” . Osób, które udzieliły odpowiedzi przeciwnej było 5,0%. Tych, którzy zmiany dostrzegli poproszono o wskazanie obszarów, których one dotyczyły. Najwięcej osób wskazało na komunikację i wzajemne porozumiewanie się – 97,6%; w dalszej kolejności, według częstości wskazań, wymieniano rozumienie postaw i zachowań dzieci – 97,5%, rozwiązywanie konfliktów – 95,1% oraz zmiany w sferze uczuć – 88,9%. Respondenci poproszeni o określenie charakteru tych zmian w 100% określili je jako bardzo pozytywne, pozytywne i raczej pozytywne. Ani jedna osoba nie uznała zmian, które zaszły, za negatywne.

Ocena wpływu zajęć na relację z mężem/żoną/partnerem/partnerką

Respondenci pozostający w związkach zapytani o to, czy dostrzegli wpływ zajęć na wzajemne relacje w 58,8% przypadków udzielili odpowiedzi twierdzących. Przeciwnego zdania było 38,1% pytanych. Dostrzeżone zmiany zaszły, według badanych, w sferze komunikacji i wzajemnego porozumiewania się – 96,0%, w dalszej kolejności w umiejętności rozwiązywania konfliktów – 93,7%, w rozumieniu postaw i zachowań partnera – 92,3 oraz w sferze uczuć – 85,4%. O tym, że zmiany, które zaszły miały charakter pozytywny przekonanych było 99,7% pytanych. Odpowiedzi przeciwnej udzieliła jedna osoba.

Test postaw wychowawczych

Jego celem, jak wspomniałam w poprzedniej części artykułu, było kształtowanie postaw wychowawczych beneficjentów. Respondenci posługując się pięciopunktową skalą, gdzie 1 oznaczało – całkowicie się nie zgadzam, a 5 – całkowicie się zgadzam, odnosili się do dziesięciu stwierdzeń, poprawnie lub błędnie oddających przesłanie „Szkoły”. W odniesieniu do wszystkich stwierdzeń między pretestem a pierwszym posttestem zanotowano zmiany w średnich zgodne z ideą „Szkoły – cz. I”, a w przypadku dziewięciu stwierdzeń były one istotne statystycznie. Podobnie było między pretestem a drugim posttestem – zmiany istotne statystycznie dotyczyły ośmiu stwierdzeń.

Podsumowanie ewaluacji ilościowej – Szkoła cz. I

Większość liderów biorących udział w badaniu posiadała wykształcenie wyższe w zakresie psychologii lub pedagogiki. Ci, którzy takiego nie posiadali poszerzali swoją wiedzę w trakcie doskonalenia zawodowego i studiów podyplomowych.

Wśród realizatorów wymaganym wykształceniem dysponowało 96% respondentów. Realizatorzy przeważnie wysoko oceniali jakość szkoły. Tylko 1/3 respondentów – 27% – postulowała wprowadzenie jakichś zmian w sferze merytorycznej lub organizacyjnej, a co dziesiąty z nich uznał, że w trakcie zajęć beneficjenci nie uzyskali jakiejś wiedzy lub nie zdobyli jakichś umiejętności. Znalazło to potwierdzenie w opiniach uczestników wyrażonych w trakcie wywiadów telefonicznych, w których niemal wszyscy beneficjenci ocenili ich pracę na 4- lub 5-pięciopunktowej skali. Respondenci docenili komunikatywność i fachowe przygotowanie realizatorów. Podobnie w ankietach audytoryjnych doceniono sposób prowadzenia warsztatów oraz profesjonalizm prowadzących.

Uczestnicy warsztatów rekrutowali się głównie ze wsi i małych miast – 61%. Większość stanowiły kobiety – 92%. Ponad połowa badanych – 65% – dysponowała wyższym wykształceniem wykonując zawód nauczyciela lub pedagoga – 46%.

Udział w zajęciach, o czym już wspominałam, wiązał się ze zmianą postaw wychowawczych np. osłabieniem postaw akceptujących stosowanie kar cielesnych, budowaniem podmiotowej relacji z dzieckiem (respektowania autonomii), autorytetu, odpowiedzialności za dziecko, akceptowaniem uczuć dziecka oraz stosowania pochwał… najmniejsze zmiany nastąpiły w odniesieniu do kwestii przyznawania się przez rodziców do błędów przed dziećmi z uwagi na duże ryzyko utraty autorytetu³⁾.

W opinii respondentów, wyrażonych w wywiadach telefonicznych, uczestniczenie w warsztatach wiązało się z rozwijaniem umiejętności wykorzystywanych w kontaktach z dziećmi, innymi osobami bliskimi oraz z osobami spoza rodziny. W opinii 95% rodziców zmiany zaszły w zakresie rozumienia postaw i zachowań dzieci, komunikacji, rozwiązywania konfliktów oraz w sferze uczuć. Zmiany w relacjach z partnerem (64%) zaszły w sferze komunikacji, rozumienia postaw i zachowań partnera/partnerki/męża/żony, w sferze uczuć oraz rozwinęły umiejętność rozwiązywania konfliktów.

Ocena projektu „Szkoły”, dokonana z perspektywy trzech zaangażowanych w niego grup – liderów, realizatorów, uczestników – była podobna. Wszyscy badani uznali, że „Szkoła” jest programem wywierającym pozytywny wpływ na postawy wychowawcze uczestników.

Znalazło to potwierdzenie w badaniu przeprowadzonym rok po zakończeniu warsztatów „Szkoły – cz. I”. Głównymi jego uczestniczkami były, podobnie jak poprzednio, kobiety, z wyższym wykształceniem, w co drugim przypadku będące nauczycielką lub pedagogiem i w większości będące rodzicami.

Ponad połowa badanych, pozostających w związkach formalnych lub nieformalnych, uznała, że zajęcia wpłynęły na wzajemne relacje. Prawie wszyscy – 99,7% – uznali te zmiany za pozytywne. Dotyczyły one komunikacji i wzajemnego porozumiewania się, rozwiązywania konfliktów, rozumienia postaw i zachowań drugiej strony oraz sfery uczuć. Ci z respondentów, którzy posiadali dzieci – 94%, także dostrzegli pozytywny wpływ na relacje z nimi. Dotyczyły tych samych sfer, co w przypadku partnerów, małżonków. Według częstości wskazań były to zmiany w komunikacji i wzajemnym porozumiewaniu się, rozumieniu postaw i zachowań dzieci, rozwiązywaniu konfliktów, w sferze uczuć. Wyniki uzyskane po przeprowadzeniu drugiego posttestu w 2008 r. potwierdziły wnioski wyciągnięte rok wcześniej⁴⁾. W opinii absolwentów „Szkoły – cz. I” udział w warsztatach pozytywnie oddziaływał na relacje rodziców z dziećmi i pomiędzy małżonkami/partnerami. Natomiast jeśli chodzi o test postaw wychowawczych to, zarówno bezpośrednio po zakończeniu zajęć oraz rok później, zaszła zmiana w deklarowanych postawach w porównaniu do stanu sprzed rozpoczęcia zajęć. Zmiany w odpowiedziach na dziesięć pytań testu były zgodne z przesłaniem „Szkoły” i odnosiły się do budowania podmiotowych relacji z dzieckiem, wspierania samodzielności, szanowania autonomii czy akceptowania uczuć dziecka.

W kolejnej części cyklu zostaną zaprezentowane wyniki jakościowej ewaluacji II części „Szkoły” – „Rodzeństwa bez rywalizacji”.