Profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych w Warszawie w 2012 r.

W artykule przytaczamy dane statystyczne Urzędu m.st. Warszawy nt. rozmiaru problemu alkoholowego oraz dostępności różnych form pomocy.

Informacje pochodzą z 2012 r., dotyczą aktywności podejmowanych i finansowanych przez władze stolicy oraz instytucje (organizacje) współpracujące z warszawskim samorządem w zakresie realizacji zadań, konsultacji, wymiany informacji i organizacji wspólnych przedsięwzięć (m.in. szkoleń i konferencji). Współpraca ta, oprócz profilaktyki szkolnej i środowiskowej oraz edukacji publicznej, obejmowała lecznictwo odwykowe, pomoc dorosłym członkom rodzin z problemem alkoholowym oraz dzieciom wychowującym się w takich rodzinach (w tym przeciwdziałanie przemocy domowej)¹⁾.

Limity zezwoleń

Liczba mieszkańców stolicy (stan na 21.12.2012 r.) to 1.614.392 osób. W tej grupie 17,2% to mieszkańcy poniżej 18 r.ż. (277.731 osób), osoby pełnoletnie – 1.336.661 (82,8%). W Warszawie górną granicę liczby sklepów oferujących alkohol ustalano na 3.100, limit ten wykorzystano w 94,4% – 2.925 punktów sprzedaży. Z kolei w stolicy funkcjonować może 2.440 lokali gastronomicznych oferujących alkohol, faktycznie miejsc takich było 2.338 (limit wykorzystano w 95,8%). Łącznie w stolicy było 5.263 sklepów i lokali gastronomicznych, w których można było nabyć napoje alkoholowe (limit wykorzystano w 95,0%).

Podjęto 43 decyzje w sprawie cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. W tej puli 10 dotyczyło sprzedaży alkoholu osobom poniżej 18 r.ż. Przeprowadzono 69 szkoleń dla 698 właścicieli punktów oraz sprzedawców napojów alkoholowych. Ich zakres tematyczny obejmował niesprzedawanie alkoholu osobom nieletnim i nietrzeźwym oraz informacje dotyczące sfery prawno-organizacyjnej.

Pomoc osobom, których dotyczy problem alkoholowy

W pomieszczeniach policyjnych przetrzymywano 88 osób w celu wytrzeźwienia. Do izby wytrzeźwień trafiło łącznie 24.155 osób, w tym 21.596 mężczyzn (89,4%), 2.472 kobiet (10,2%), 75 chłopców (0,3%) i 12 dziewcząt (0,05%).

Wobec 1607 osób Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych m.st. Warszawy podjęła czynności zmierzające do orzeczenia obowiązku poddania się leczeniu. W 483 przypadkach wystąpiono do sądu z wnioskiem o zobowiązanie do podjęcia leczenia odwykowego. Członkowie KRPA kontaktowali się z 754 ofiarami przemocy w rodzinie i 348 sprawcami²⁾.

W Warszawie działało 17 poradni (przychodni) terapii (leczenia) uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia, 1 oddział leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych, 2 całodobowe oddziały terapii (leczenia) uzależnienia od alkoholu oraz 4 dzienne oddziały terapii uzależnienia od alkoholu.

W 2012 r. funkcjonowało 20 punktów konsultacyjno-informacyjnych dla osób z problemem alkoholowym i ich rodzin. Prowadzona przez nie działalność obejmowała:
• diagnostykę potrzeb klientów,
• interwencje kryzysowe,
• motywowanie do podjęcia terapii,
• motywowanie osób pijących ryzykownie i szkodliwe (ale nieuzależnionych) do zmiany wzoru używania alkoholu,
• udzielanie wsparcia osobom uzależnionym po zakończeniu leczenia odwykowego,
• prowadzenie konsultacji w zakresie wsparcia i pomocy dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym,
• rozpoznawanie zjawiska przemocy,
• udzielanie konsultacji dla ofiar przemocy,
• motywowanie sprawców przemocy do udziału w programie korekcyjnym (terapeutycznym),
• konsultacje i porady – prawne, socjalne, z zakresu HIV/AIDS.
Punkty zatrudniały 14 specjalistów psychoterapii uzależnień, 10 instruktorów terapii uzależnień, 35 psychologów, 6 pracowników socjalnych, 8 pedagogów (nauczycieli), 27 prawników, 6 policjantów oraz 24 innych specjalistów (kurator zawodowy, pielęgniarka, psychiatra, koordynator).

Z usług punktów konsultacyjno-informacyjnych skorzystało 4.720 osób z problemem alkoholowym, 6.213 dorosłych członków rodzin z problemem alkoholowym, 3.817 ofiar przemocy w rodzinie i 956 sprawców takiej przemocy. Łącznie udzielono 22.764 porad. Ofiary przemocy domowej korzystały także z 4 schronisk.

W Warszawie działało 17 stowarzyszeń (klubów) abstynenckich, 18 grup Anonimowych Alkoholików, 6 grup AL-ANON oraz 4 grupy dla dorosłych dzieci alkoholików.

Przeprowadzono szkolenia z zakresu diagnozy i krótkiej interwencji. Wzięło w nich udział 61 pracowników służby zdrowia (w tym 41 pielęgniarek).

Profilaktyka szkolna i środowiskowa

W szkołach ze środków przeznaczonych na prewencję i rozwiązywanie problemów alkoholowych zrealizowano programy profilaktyczne dotyczące używania substancji psychoaktywnych, w których wzięło udział 41.565 uczniów, 3.685 rodziców i 1.182 nauczycieli (pedagogów). W programy dotyczące innych zachowań problemowych (np. agresji) zaangażowanych było 29.909 uczniów, 3.392 rodziców i 1.560 nauczycieli. Profilaktyką środowiskową (pozaszkolną) objętych było 14.934 uczniów i 1.633 rodziców, brało w nich udział 182 nauczycieli.

Łączna kwota przeznaczona na realizację tych programów to 6.109.050 zł. Z czego na realizację szkolnych programów profilaktycznych wydano 3.088.335 zł (50,6%); projekty środowiskowe – 3.020.715 zł (49,4%). W Warszawie realizowano także programy profilaktyczno-interwencyjne dla młodzieży eksperymentującej z substancjami psychoaktywnymi (w tym z alkoholem). Ich adresatami było 99 uczniów, 24 rodziców, brało w nich udział 15 nauczycieli. Łącznie na realizację tych programów wydano 11.400 zł.

Na terenie stolicy działało 25 świetlic realizujących programy socjoterapeutyczne. Z ich usług korzystało 833 dzieci (z czego 526 z rodzin z problemem alkoholowym). W 58 świetlicach prowadzących programy opiekuńczo-wychowawcze objętych opieką było 2.028 dzieci (z czego 1.429 z rodzin z problemem alkoholowym). Ponadto działalność prowadziły 4 inne placówki świadczące tego rodzaju pomoc, z usług których skorzystało 130 dzieci z rodzin z problemem alkoholowym. Ze środków przeznaczonych na profilaktykę i rozwiązywanie problemów alkoholowych na działalność świetlic socjoterapeutycznych i opiekuńczo-wychowawczych wydano kwotę łącznie 7.798.389 zł, z czego na działalność placówek prowadzących programy socjoterapeutyczne 2.937.329 zł (37,7%); opiekuńczo-wychowawcze – 4.861.060 zł (62,3%).

Podsumowanie

Łączna wysokość środków finansowych uzyskanych w 2012 r. z tytułu opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych (w tym jednorazowych zezwoleń na organizację przyjęć) to 42.723.317 zł. Z tej puli na realizację zadań z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych wydano 38.180.388 zł. Organizacjom pozarządowym na realizację zadań z tego zakresu przekazano 21.591.161 zł.

Zaprezentowane dane obrazują skalę i zróżnicowanie działań podejmowanych na terenie Warszawy. Ponad połowa środków wydatkowanych w ramach profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych przekazywana była organizacjom pozarządowym. W jaki sposób środki te są wydawane? Jaka jest skuteczność i efektywność podejmowanych działań? Częściowej odpowiedzi udzielają badania ewaluacyjne projektów finansowanych ze środków Urzędu m.st. Warszawy. Czytelników zainteresowanych rezultatami tych badań odsyłamy do jesiennych i zimowych numerów „Remedium” z 2012 r.³⁾ (a także wcześniejszych), w których publikowaliśmy artykuły prezentujące i omawiające dane zebrane w trakcie ewaluacji.

Na koniec warto też zaznaczyć, że zaprezentowane powyżej statystyki dotyczą wyłącznie zadań podejmowanych w ramach środków zarezerwowanych w budżecie miasta na profilaktykę i rozwiązywanie problemów alkoholowych. Obrazują ważny zakres realizowanych działań, jednak nie obejmują wszystkich wdrażanych w 2012 r. projektów.